kolekcja prywatna (z podziekowaniem dla Pana Piotra)

[nggallery id=17]

Malarz żydowskiego pochodzenia, działający w Krakowie, Paryżu i Nowym Jorku; reprezentant École de Paris. Urodzony w 1891 roku, zmarł w 1953.

Studia artystyczne odbył w latach 1907-1911 w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem Józefa Pankiewicza. W 1911 wyjechał do Paryża, gdzie wszedł w krąg artystów École de Paris. W 1912 r. poznał w bretońskim Audierne Władysława Ślewińskiego; koncepcje syntetyzmu i dekoracyjna stylistyka École de Pont-Aven znalazły odzwierciedlenie w malowanych wówczas przez Kislinga martwych naturach. Na przełomie 1912 i 1913 artysta przebywał w Céret we wschodnich Pirenejach, gdzie zasymilował zasady kubistycznej estetyki dzięki kontaktom z Pablem Picassem, Georgesem Brakiem, Juanem Grisem i Maxem Jacobem. W Paryżu jego twórczość promował polski krytyk Adolf Basler, który jako przedstawiciel berlińskiego awangardowego pisma “Die Aktion” propagował sztukę artysty także w Niemczech. Kisling uczestniczył w paryskich Salonach: Jesiennym (1912, 1913, 1920, 1925, 1928-33, 1947, 1948, 1958), Niezależnych (1913, 1921, 1922, 1925) i Tuileries (1913-1928, 1932, 1933, 1950). Brał udział w ekspozycjach Nowej Secesji Monachijskiej, w pokazach Galerie Dietzel w Monachium i berlińskiej Wolnej Secesji (1914). Jego pracownia przy rue Joseph-Bara 3 na Montparnassie była miejscem spotkań artystyczno-intelektualnej elity; bywali w niej Pablo Picasso, André Derain, Juan Gris, Amedeo Modigliani i Chaim Soutine.

Kisling stał się jednym z czołowych reprezentantów École de Paris skupiającej przybyłych z Europy Środowo-Wschodniej i Rosji artystów żydowskiego pochodzenia. Dzięki swym towarzyskim koligacjom i finansowym sukcesom zdobył miano “księcia Montparnasse’u”. Przyjacielskie relacje łączyły go z polskimi twórcami: Tadeuszem Makowskim, Eugeniuszem Zakiem, Ludwikiem Markusem, Romanem Kramsztykiem i Melanią Mutermilch. Za udział w walkach Legii Cudzoziemskiej w czasie I wojny światowej otrzymał obywatelstwo francuskie. Ranny podczas bitwy pod Clarency odbył w 1916 rekonwalescencję w Hiszpanii.

Na lata 1917-1940 przypadają największe sukcesy artysty. Indywidualne prezentacje jego prac organizowały paryskie galerie: Druet (1919), Guillaume (1924), Bernheim (1924), Carmine (1927), Girard (1924, 1931), Stein (1937), Drouant-David (1951, 1953). Jego malarstwo było eksponowane także w Carnegie Institute w Pittsburghu (1934), Leicester Gallery (1937) i Redfern Gallery (1956) w Londynie, Marsylii (1940, 1950) i Los Angeles (1942). Swoje obrazy pokazywał ponadto w Sztokholmie i Oslo (1917), na Biennale w Wenecji (1921, 1928, 1932, 1935) oraz w monachijskich galeriach Goltza (1921) i Thannhausera (1927). Uczestniczył w I Międzynarodowej Wystawie Nowej Sztuki w D?sseldorfie (1922), w Salonie Jesiennym Berlińskiej Secesji i Międzynarodowej Wystawie Sztuki w Dreźnie (1926). Artysta brał udział w pokazach sztuki polskiej w Paryżu (1916, 1920, 1922, 1929) i Brukseli (1928/29). W Polsce wystawiał z EKSPRESJONISTAMI POLSKIMI (Kraków, 1917) oraz uczniami Pankiewicza (Warszawa, 1923; Kraków, 1924). Był członkiem Związku Zawodowego Malarzy i Rzeźbiarzy Polskich w Paryżu założonego w 1922 roku. Odbył liczne podróże do Holandii, Anglii i Włoch; często przebywał w Prowansji, której pejzaż stanowił dla niego nieustające wyzwanie artystyczne. Po wybuchu II wojny światowej wstąpił w szeregi armii francuskiej. W 1940, uciekając przed gestapo, wyjechał do Hiszpanii, następnie do Portugalii i Stanów Zjednoczonych. W 1941 osiadł w Nowym Jorku, gdzie wystawiał w Whitney Museum of Art. W 1945 powrócił do Francji i zamieszkał w Sanary-sur-Mer.

We wczesnej fazie twórczości Kislinga z lat 1912-18 znalazła wyraz fascynacja sztuką C?zanne’a; w martwych naturach i pejzażach artysta syntetyzował i geometryzował bryły, spiętrzał plany kompozycyjne, wprowadzał podwyższony punkt widzenia zacieśniający przestrzeń obrazową (MARTWA NATURA Z OWOCAMI, 1914). Portretowane postacie i akty umieszczał na tle pryzmatycznie zestawianych płaszczyzn, budując płytką, zdynamizowaną przestrzeń. Pod wpływem kontaktów z kubistami malował południowo-francuskie pejzaże o geometryzującej stylistyce zapożyczonej z obrazów Picassa i Braque’a z ok. 1909 roku. Poszukiwał formuły dekoracyjności, w której zsyntetyzowane bryły architektoniczne współgrają z organicznymi formami natury. W 1914 pojawił się w twórczości Kislinga typ wizerunku mizerabilistycznego ukazującego posmutniałe, zastygłe w bezruchu postacie o wyolbrzymionych, zamyślonych oczach. Artysta opowiedział się za tradycyjnym warsztatem malarskim, wybrał kontynuację sztuki muzealnej. Dążył do stworzenia własnej formuły portretu; twarz modelował walorowo, zaś otaczające pozującego przedmioty określał płaską plamą koloru. Stopniowo nasycał barwy i wzmacniał ich kontrastowe zestawienia. W pejzażach ujmował kształty sylwetowo, zaś barwom nadawał intensywność porównywalną z fowistyczną paletą. W latach 1917-18, prócz widoków z Saint-Tropez, które cechowała rozbielona paleta i eteryczność, powstawały krajobrazy o pogłębionej ekspresji ewokowanej przez gamę ostrych, mocnych, kontrastowo zestawionych barw; te graniczące z abstrakcją, stężone w wyrazie kompozycje malowane były impastowo, ukośnymi pociągnięciami pędzla (SAINT-TROPEZ, 1918). Niektóre widoki portów z żaglówkami i opustoszałym nadbrzeżem nawiązywały do poetyki “malarstwa metafizycznego”. W pejzażach Kisling nawiązywał także do szesnastowiecznych schematów kompozycyjnych, przedstawiając krajobrazy rozległe, budowane kulisowo, o sugestywnie oddanej głębi przestrzennej. W wizerunkach i aktach z ok. 1918 roku pojawiła się stylizacja odwołująca się do konwencji obrazowania włoskiego Quattrocenta; finezyjna linia rysów twarzy, podobnie jak subtelny modelunek walorowy karnacji, współgrała w nich z syntetycznym traktowaniem formy (PÓŁAKT KOBIETY). W międzywojennej twórczości artysty przeważał typ lirycznego, melancholijnego portretu kobiecego i dziecięcego. Twarze poddane były jednorodnej stylizacji: wyróżnikiem fizjonomicznym był wydłużony, migdałowy kształt wyolbrzymionych oczu, starannie wyrysowane łuki brwiowe i usta; partię stroju budowały miękko kładzione, modulowane plamy. Stonowaną gamę barw ożywiała połyskliwa, jakby emaliowa faktura. Sztywno upozowane postacie modeli ujęte były na tle pejzażu, wzorzystej tkaniny lub płytkiej przestrzeni wnętrza (RUDA KIKI DE MONTPARNASSE, 1929). Malarstwo Kislinga przyrównywano do nurtu Nowej rzeczowości; jego historyzujący aspekt przejawiał się w wizerunkach postaci w strojach ludowych (holenderskich, polskich, rumuńskich czy bretońskich) oraz w ubiorach wzorowanych na siedemnastowiecznym kostiumie. Także w martwych naturach i kompozycjach kwiatowych, uderzających swym dekoracyjnym linearyzmem, widoczne są reminiscencje siedemnastowiecznego malarstwa holenderskiego. Przedstawienia aktów, których dekoracyjne walory wzmacniają motywy wzorzystych tkanin, stanowiły trawestację konwencji malarstwa salonowego (AKT RUDEJ KOBIETY, 1949).

Irena Kossowska
Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk
grudzień 2001